Aan:
Hare excellentie mevrouw J. Hennis-Plasschaert
Zijne excellentie de heer Dr. R.H.A. Plasterk
Cc: Zijne excellentie Dr. B. Whiteman (Minister van Gezondheid, Milieu & Natuur), M. Franco (Statenvoorzitter der Staten van Curaçao), Vaste Commissie voor Koninkrijksrelaties (Tweede Kamer), Vaste Commissie voor Defensie (Tweede Kamer), Commissie Koninkrijksrelaties (Eerste Kamer), Commissie Buitenlandse Zaken, Defensie en Ontwikkelingssamenwerking (Eerste Kamer) en Mr. J.P.H. Donner (Vice-voorzitter Raad van State)
Datum: 10 oktober 2014
Betreft: Isla-raffinaderij (hierna, Isla)
Hooggeachte mevrouw Hennis-Plasschaert en heer Plasterk,
Recent heeft u de Tweede Kamer twee brieven doen toekomen die betrekking hebben op de Isla te Curaçao. In dezen doelen wij op de brief over de waarborgfunctie, d.d. 25 september 2014, en de brief over de uitstoot van de Isla in relatie met klachten van defensiepersoneel, d.d. 30 september 2014. Voor SMOC is dit aanleiding om uw aandacht te vragen voor onderstaande.
Een consistente Haagse beleidsopvatting inzake milieu op Curaçao?
SMOC heeft regelmatig uw aandacht gevraagd voor de Isla in relatie met de vigerende waarborgfunctie. Diverse ministers van Nederlandse kabinetten gaven SMOC telkenmale te verstaan dat milieu louter een lokale bestuurlijke autonome aangelegenheid is voor, thans het Land Curaçao, en het zeker geen aangelegenheid voor de Koninkrijksregering betreft.[1] SMOC heeft dit eerder betwist, omdat er sprake is van schending van mensenrechten en heeft Nederland in 2013 daarom aangeklaagd bij het EHRM. Maar ook betwist SMOC dat het hier een autonome Lands aangelegenheid betreft vanuit het perspectief van internationale milieuverdragen. Het Montreal Protocol is van toepassing op het Koninkrijk der Nederlanden.[2] De “Convention on Biological Diversity” is eveneens van toepassing op het Koninkrijk der Nederlanden, al wordt gemakshalve in het meest recente Nederlandse rapport hieromtrent de Isla tot onze grote verbazing buiten beschouwing gelaten.[3] Internationale communicatie in dezen over milieu in het Koninkrijk der Nederlanden berust bij de Haagse milieuminister, niet bij de Curaçaose. De volgende vragen kunnen gesteld worden: hoe consistent vindt u vanuit het perspectief van internationale milieuverdragen uw frequent getoonde staatsrechtelijke bestuur opvatting over milieu op Curaçao en de bestuurlijke verantwoordelijkheid die de Koninkrijksregering hier nog nooit voor heeft genomen? Waarom wordt de Isla niet beschouwd in het rapport ten behoeve van de “Convention on Biological Diversity” terwijl tal van andere milieuzaken op Curaçao wel worden beschouwd?
Waarborgfunctie en het gebruik ervan
Elk land van het Koninkrijk der Nederlanden draagt zorg voor het verwezenlijken van fundamentele menselijke rechten en deugdelijkheid van bestuur –Art. 43 lid 1. De waarborging hiervan berust bij de Koninkrijksregering –Art. 43 lid 2. Het laatste wordt actueel zodra als bij een van de landen de uitvoering van Art. 43 (lid 1) in gebreke blijft. Uit de brief d.d. 25 september 2014 blijkt dat Minister Plasterk de waarborgfunctie zeer serieus neemt. U schrijft:
De Koninkrijksregering heeft zich in het verleden haar waarborgtaak aangetrokken en doet dat nog steeds.
Deze duidelijke taal wordt door u vormgegeven met alle van toepassing zijnde voorbeelden uit het verleden. Vraag: deelt u de opvatting dat al deze voorbeelden, in essentie, gestoeld zijn op ondeugdelijk bestuur van een van de landen in de beoordeling van de Rijksministerraad? Graag een korte toelichting.
Voor het vormen en uitvoeren van beleid is bestuur nodig, dat geldt ook voor milieu. Om die reden informeerde voormalig Staatssecretaris Bijleveld de Tweede Kamer dat effectief toezicht en naleving van milieukwaliteitsnormen, ofwel handhaving, een onderdeel is van ‘behoorlijk bestuur’.[4] Vraag: deelt u de opvatting van Staatssecretaris Bijleveld? Zo nee, waarom niet.
Ondeugdelijk bestuur en mensenrechten: de Isla
Het is een vaststaand feit dat op 12 januari 2010 het onrechtmatig handelen van de Isla door de rechter op Curaçao is vastgesteld in een rechtszaak aangespannen tegen de Isla door Stichting Schoon Milieu Op Curaçao (SMOC) en Stichting Humanitaire Zorg Curaçao. De Isla hield zich daarbij o.a. niet aan immissienormen voor zwaveldioxide uit haar vergunning. Normen die op zichzelf decennia achterlopen bij moderne landen.[5]
Het is een vaststaand feit dat de Isla nimmer een boete heeft mogen ontvangen van het Curaçaose eilandsbestuur voor de overlast die zij veroorzaakt, waarbij jaarlijks minimaal achttien vroegtijdige doden zijn te betreuren en duizenden mensen die een beroep moeten doen op de lokale gezondheidszorg.[6] Van bestuurlijke handhaving door de Curaçaose overheid inzake de Isla is nog nooit sprake geweest. Terwijl de kennis hiervoor al decennialang voorhanden is.
Het is een vaststaand feit dat op 29 april 2008 de Kamerleden van uw Kamer, te weten Halsema en Van Gent (GroenLinks), Van Bochove (CDA), Van Raak (SP), Leerdam (PvdA) en Rutte (VVD) , letterlijk hebben gesteld dat er sprake is van ‘onbehoorlijk bestuur’ van de Curaçaose overheid inzake het niet handhaven van de Isla en dat derhalve de artikelen 2 en 8 EVRM geschonden worden. Het voortschrijdend juridisch inzicht van deze Kamerleden werd op 1 september 2011 door de rechter op Curaçao bevestigd, door met referentie naar Art. 8 EVRM te vonnissen dat de Curaçaose overheid bestuurlijk in gebreke is gebleven inzake het handhaven van de Isla.[7] Vraag: hoe deugdelijk, op een schaal van 1 tot 10, vindt u het bestuur van Curaçao inzake het handhaven van de Isla de afgelopen decennia? Graag een korte toelichting. Vraag: vindt u, evenals genoemde Kamerleden en Curaçaose rechter, dat de mensenrechten van de bewoners onder de rook van de Isla worden geschonden? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet?
In uw brief d.d. 25 september 2014 gebruikt u als metafoor de ‘escalatieladder’ in relatie met de waarborgfunctie. Vragen: vindt u dat de escalatieladder überhaupt ooit is gebruikt inzake de Isla? Indien ja, welk bestuurlijk effect heeft uw gebruik, alsook die van al uw voorgangers, van de escalatieladder tot op heden gesorteerd in het gezondheidsvoordeel van de mensen onder de rook van de Isla?
Situatie wordt erger: Julianadorp
Ondertussen neemt de overlast van de Isla ernstig toe, zoals blijkt uit gevalideerde luchtkwaliteit metingen van de GGD Amsterdam voor onder andere zwaveldioxide (SO2):[8]
De toename van gezondheidsklachten zoals die SMOC en de media bereiken zijn, in dit geval, letterlijk van de lucht. Recent kwamen dergelijke klachten ook naar voren onder defensiepersoneel op Curaçao. Bij deze mensen leeft, evenals bij andere Koninkrijksgenoten op het eiland, de behoefte aan gezondheidsinformatie over de uitstoot van de Isla. Helaas, al decennialang geven zowel de Isla als de Curaçaose overheid geen enkele informatie in dezen aan de burgergemeenschap. Een voorbeeld hiervan is het volgende.
Volgens SMOC lijkt het erop dat de Curaçaose overheid opdracht heeft gegeven aan MOTE Marine Laboratory om de atmosferische en mariene impact van de Isla te onderzoeken. In 2011 heeft dat tot een rapport geleid, dat zoals te doen gebruikelijk op Curaçao, het publieke levenslicht niet heeft mogen zien. Ook voor SMOC was zelfs het verrichten van dit onderzoek volstrekt onbekend. Een gedeelte van dit onderzoek, dat betrekking had op de atmosferische gehaltes van kankerverwekkende PAK’s (polycyclische aromatische koolwaterstoffen), is echter wel online terug te vinden. De onderzoekster rapporteert begin 2014:[9]
…locations closest to the refinery and downwind were relatively high (103-179 ng/m3) and among some of the highest reported air concentrations worldwide.
Voor een natuurwetenschapper is dit zeer duidelijke en harde taal. Vraag: was u, al dan niet via Minister Whiteman, op de hoogte van dit onderzoek? Graag een korte toelichting.
Een ander voorbeeld. Sinds begin dit jaar is er (opnieuw maar in ernst toegenomen) groene aanslag te vinden op vele huizen onder de rook. Al in 2004 heeft de door toenmalig Minister Thom de Graaf opgetuigde Fact Finding Missie deze groene aanslag geconstateerd. Een recente analyse van de groene substantie komt overeen met die van toen: de groene aanslag bestaat voor een groot gedeelte uit zwavel- en vanadiumhoudende verbindingen die kankerverwekkende eigenschappen kennen. Vanadium zit in aardolie en de bron is zeker de Isla en/of de energiecentrale BOO. Minister Whiteman van Volksgezondheid heeft begin dit jaar de groene aanslag laten onderzoeken, er is een rapport opgesteld, maar tot op heden is dit rapport niet openbaar gemaakt. Bewoners maken zich, terecht, ernstig zorgen, maar krijgen geen enkele informatie. SMOC pleit dan ook al jaren voor toepassing van het in 1994 geadviseerde en het door de overheid toegezegde meetnet met 5 monitoren (4 onder de rook, 1 erboven) die naast zwaveldioxide en fijnstof ook tal van andere relevante stoffen meten, waaronder zware metalen als vanadium, VOC’s en PAK’s. Vraag: waarom beperkt u zich tot slechts een meetstation in Julianadorp? Vanuit methodologisch perspectief bevreemdt SMOC zich dit. Vraag: kunt u ook aangeven welke stoffen er zullen worden gemeten en hoe er zorg voor wat gedragen dat deze informatie openbaar wordt?
Shell en ereschuld/erfschuld
De Koninklijke Shell was tot 1985 de vorige eigenaar van de Isla. Tegen een symbolisch bedrag deed Shell de Isla van de hand aan het Eilandgebied Curaçao en -zoals u bekend- was de Koninkrijksregering hierbij betrokken.[10] In de overeenkomst werd bepaald dat Shell voor altijd gevrijwaard zou zijn van milieuschadeclaims, om vervolgens wel een asfaltmeer achter te laten dat gegeven de fysieke omvang ervan geen enkel oog kan ontgaan. Minstens zo bezwaarlijk is dat medio jaren tachtig van de vorige eeuw milieuchemische kennis, rondom de Isla, m.b.t. lucht- en waterkwaliteit reeds volop aanwezig was. Tegelijkertijd was de financieel-economische impact van Shell op een bevolking van 85.000 inwoners enorm. Het Eilandgebied Curaçao, als dochter van de Koninkrijksregering, werd met de verkoop van de Isla voor het blok gezet door Shell én haar moeder. Vragen: hoe deugdelijk vindt u het genoemde handelen van Shell? Hoe deugdelijk vindt u vanuit staatsrechtelijk perspectief het bestuurlijk handelen van de Koninkrijksregering bij de verkoop van de Isla destijds? Vindt u het passend in dezen, om samen met Shell, de Curaçaose bevolking (financieel) tegemoet te komen om de milieuproblematiek eindelijk eens grondig en transparant aan te pakken?
Slotsom
Het voorgaande overziend vindt SMOC dat het Land Curaçao, evenals haar staatsrechtelijke voorgangers, bestuurlijk in gebreke is m.b.t. (de handhaving van) de Isla(-milieuvergunning). Met als gevolg het schenden van mensenrechten. Wat SMOC betreft zijn dit twee goede redenen om Art. 43 (lid 2) van toepassing te laten zijn. Vraag: bent u bereid om, conform Art. 43 (lid 2), daadwerkelijk de waarborgfunctie in te zetten door samen, maar dus ook dwingend, op te trekken met het Land Curaçao?
Graag zien wij uw antwoorden op bovenstaande vragen tegemoet en wij verzoeken u deze brief te bespreken in uw Kamer.
Tot nadere toelichting bereid.
Hoogachtend,
Drs. J.A. Linthorst (bestuurslid SMOC)
Drs. P. van Leeuwen (voorzitter SMOC)
[1] Zie bijvoorbeeld de brief van Minister Hennis-Plasschaert d.d. 30 september 2014 (‘Onderzoek uitstoot Isla raffinaderij’).
[2] Zie http://ozone.unep.org/new_site/en/treaty_ratification_status.php.
[3] Zie http://www.stichtingsmoc.nl/2014/08/smoc-sends-letter-to-un/.
[4] Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2007-2008, nr. 1752.
[5] http://www.stichtingsmoc.nl/2010/01/eindvonnis-civiele-procedure/
[6] Rapport EcoRYS (2005). Zie http://www.stichtingsmoc.nl/2011/01/onderzoek-telt-dubbel-en-dwars-ecorys-nei-2005/. Deze bevindingen zijn in lijn met diverse andere rapportages en wetenschappelijke artikelen uit peer reviewed tijdschriften. Zie hiervoor www.stichtingsmoc.org.
[7] http://www.stichtingsmoc.nl/uploads/Vonnis1september2011.pdf
[8] Zie bijvoorbeeld http://www.stichtingsmoc.nl/2014/09/so2-uitstoot-van-de-isla-rijst-de-pan-uit/. Hetzelfde geldt ook fijnstof. Daarnaast vindt u op de website van SMOC en in de media tal van incidenten met de Isla.
[9] Zie http://www.stichtingsmoc.nl/2014/09/wereldrecord-van-isla-concentratie-paks-extreem-hoog/.
[10] http://www.trouw.nl/tr/nl/4324/Nieuws/archief/article/detail/1764692/2003/06/13/Helder-maar-vaak-ook-hard.dhtml